Vatikan'da yeni papa için seçim bugün başlıyor

Haber: Esma ÇAKIR

(VATİKAN) - Vatikan’da Katolik Kilisesi’nin yeni papasını belirlemek için seçim (Konklav) bugün başlıyor. Bu seçim, son yarım yüzyılın en belirsiz ve dramatik Konklav’ı olarak nitelendiriliyor.

Küçük bir kardinal grubu tarafından gerçekleştirilerek seçimle liderini başa getiren dünyadaki az sayıdaki monarşiden biri olan Vatikan’da heyecanlı bekleyiş bugün başlıyor. Papa Francesco’nun, 12 yıl görevde kaldıktan sonra 21 Nisan sabahı 88 yaşında vefat etmesinin ardından sede vacante (boş makam) olarak adlandırılan Katolik Kilisesi’nin ruhani liderliği, Vatikan Şehir Devleti Başkanlığı ve Roma Episkoposluğu makamlarının yeni sahibi belirlenecek.

Çeşitli ülkelerden Vatikan’a gelen 252 kardinal, Papa Francesco’nun cenazesinin ertesinden başlayarak yaklaşık 10 gün boyunca düzenledikleri toplantılarla Kilise sorunlarını, bir sonraki papanın profilinin nasıl olması gerektiğini, Kilise’deki cinsel taciz vakaları ve yolsuzluklar, Hristiyan dünyasına verilmesi gereken mesajlar, Katolik Kilisesi’nde kadınların rolü, Kilise’nin gelecekteki öncelikleri, dünya barışı, göç meselesi ve daha pek çok konuyu tartıştı. Bu kardinallerin sadece 133’ü 80 yaşın altında olduğu için papalık seçimlerine katılabiliyor. Bu kardinaller 71 ülkeden geliyor ve en genci 45 en yaşlısı ise 79 olmak üzere yaş ortalamaları 70.

550 yıllık Sistina Şapeli’ne soba kuruldu

Seçici kardinaller, bugün dualar ederek bir tören yürüyüşüyle yerel saatle 16.30 civarında, Michelangelo’nun eşsiz tasvirlerinin de bulunduğu Vatikan Müzeleri’nin ünlü Sistina Şapeli’ne kapanacak. Hristiyanlığın en çok takipçisi bulunan Katolik Kilisesi’nin kurucusu, havarilerin reisi Aziz Petrus’un halefi olarak kabul gören papanın belirlenmesi için asırlardır gerçekleştirilen Konklav, Sistina Şapeli’nde 26’ncı kez yapılacak.

Konklav için yeniden düzenlenen şapelin içine, tüm dünyaya yeni papanın seçilip seçilmeyeceğinin işaretini verecek ve siyah ile beyaz dumanın ayrı ayrı çıkmasını sağlayacak olan 2 eski soba kuruldu. Dumanın rengi, özel kimyasallarla oluşturuluyor. Şapelin bacasından dumanın çıkması ise sobalara monte edilmiş 10 metre yüksekliğindeki bakır borular ile gerçekleştirilecek. Dumanın yeterince tütmemesi riskine karşı ise sobalarda, elektrik dirençli ve fanlı bir destek bulunuyor. Şapelin tabanı ise paha biçilemez mozaikleri barındırdığı için özel ahşap bir platformla kaplandı. Üzerine kardinallerin oturacağı sandalyeler ile masalar kondu.

Latincede “diğerleri çıksın" anlamındaki "extra omnes" dendikten sonra Sistina Şapeli’nin kapılarının kilitlenmesinin ardından başlayacak oylamalar, sabah iki ve öğleden sonra iki olmak üzere günde dört kez yapılacak. Ancak bugün, tek oylama yapılacak ve yerel saatle 19 civarında bacadan duman çıkması beklenecek. Yaklaşık 400 yıl önce konan bir kurala göre, oy pusulaları kimseye gösterilmeden mühürlü sandığa atılacak.

Sadece vaftiz edilmiş bir Katolik ve bekâr erkek olma şartı bulunsa da papalar geleneksel olarak kardinaller arasından seçiliyor.
Bu makama bir adaylık söz konusu değil. Din adamları, papalığı layıkıyla yerine getirebileceğine inandığı herhangi bir kardinalin adını oy kâğıdına yazabiliyor.

Papanın seçilebilmesi için tüm oyların üçte ikisi gerekiyor. 34. turdan sonra halen bir lider seçilemezse, en çok oyu alan iki kardinal için ayrıca balotaj seçimleri yapılacak. Tüm turlar sonucunda oyların üçte ikisini alan din adamına bu görevi kabul edip etmeyeceği ve papalığı boyunca hangi havari ismi almak istediği sorulacak.

Onun kabul etmesinin ardından oy pusulaları bir ipe dizilerek, şapeldeki sobaya atılarak burada yakılacak. Vatikan Apostolik Sarayı’nın bacasından beyaz duman çıkarsa yeni papa seçilmiş anlamındadır. Siyah duman ise seçim sonuçlanmamış anlamına geliyor. Yeni papa, ilk olarak şapelin bitişiğindeki Ağlama Odası’na götürülecek. Sorumluluğu büyük bir makama seçilmesinin ardından papaların yaşadığı duygu yoğunluğu ve kimilerinin ağlamış olmasından dolayı bu odaya bu adın verildiği biliniyor.

Burada yeni papa, kendisini bekleyen üç farklı boyutta cübbeden bedenine uygun olanı giyecek. Bu sırada, “Başdiyakon” olarak anılan Kardinal, Aziz Petrus Bazilikası’nın locasına çıkarak Latince, “Habemus Papam (Papamız var)” diye meydanda bekleyen on binlerce insana müjde verecek.

Bunun ardından yeni papa aynı balkondan halkı selamlayarak onları kutsayacak. Bu arada, Konklav masraflarının ne kadar olduğu da merak konusu. Il Messaggero gazetesi, Papa Francesco’nun seçildiği 2013’teki Konklav’ın yaklaşık 4 buçuk milyon euroya mal olduğunu aktardı.

Gizlilik yeminini bozanlar aforoz ediliyor

Yüzyıllar öncesine dayanan geleneklerle gerçekleştirildiği için yeryüzünün en gizemli ve en ilgi çeken seçimleri olan Konklav terimi, papalık seçimlerinin çok gizli yapıldığı anlamına geliyor.

Latincedeki “cum clave”, yani “anahtarla kilitlenmiş” sözcüğünden türeyen Konklav oylamaları yapılırken kardinaller gerçekten de Sistina Şapeli'ne kilitleniyor.

Ne kadar süreceği belirsiz olan Konklav bitene kadar dış dünyayla tamamen bağlantılarının kesilmesi sağlanan kardinallerin cep telefonlarına ve kayıt ya da arama yapabilecekleri her türlü elektronik eşyasına el konulacak. Seçici kardinallerin yanın sıra, Konklav sürecinde çeşitli alanlarda görev yapacak olan yüzü aşkın din insanı ve laik de onlar gibi muamele görecek ve Vatikan sınırları içindeki Azize Marta konukevinde konaklamak zorunda kalacak.

Dünyanın her yerinden gelen 5 binin üzerinde gazetecinin takip edeceği seçimlerin gizliliğini güvence altına almak için üst düzey teknolojili tedbirler de alındı. Vatikan sınırları içinde sinyal kesiciler de devreye sokulacak. Görevliler, Konklav öncesi gizlilik yemini de etti. Bunu bozan din insanlarına Kilise’den aforoz cezası verilirken, laik olanlar da Kilise’nin her türlü resmi imkânından mahrum edilecek. Tarihteki en uzun Konklav’ın 1006 gün, en kısasının ise 10 saat sürdüğü biliniyor.

Bölünmüş bir kilisede ucu belirsiz seçimler

Konklav, Papa Francesco’nun miras bıraktığı bölünmüş bir Kilise ortamında gerçekleştiriliyor. Yaptığı reformların yanı sıra, Kilise’yi daha modern ve yüzyıllardır dışlanan kesimleri kucaklayıcı hale getirmesi aşırı muhafazakârları kızdırdı. Kızgın kardinaller, Papa Francesco’nun ölümünden sonra da Kilise’yi bir felakete sürüklediği açıklamalarını sürdürdü ve yeni papanın asla onun çizgisinde olmaması gerektiği mesajlarını verdi. Ancak Vatikan uzmanları, muhafazakârların bu Konklav’da azınlıkta olduğunu aktarıyor.

Ilımlı muhafazakârlar ve ilerici kesim ise bir bölünme olmadığı mesajını vermek için Konklav’ın çok kısa süreceğini ve bazı isimler üzerinde uzlaşılmakta olduğunu öne sürdü. Vatikan uzmanı gazeteci Marco Politi, yabancı gazetecilerle bir basın toplantısında bunun tamamen yalan olduğunu, bu kardinallerin, bölünmüş Kilise gerçeğini örtbas etmek istediklerini belirterek, “Bu tam dramatik bir Konklav. Kilise, son yarım yüzyılda hiç bu kadar bölünmemişti” dedi.

Katolik Kilisesi’nin belli ülkelere odaklanmadan daha küresel olması gerektiğine inanan Papa Francesco, bir geleneği bozarak kardinalleri bulunmayan birçok ülkeden de ilk kez atama yapmıştı.

Papa, aralarında Güney Sudan’ın da bulunduğu bu yeni ülkelerin, kendi deyimiyle “dünyanın kenar mahalleleri” olmasına özen gösterdi. Hollandalı gazeteci Andre Vreede, bu nedenle bu seçimlerde kardinallerin çoğunun birbirini tanımadığını, bunun bir vahamet olduğunu ifade etti.

Hâlihazırdaki Vatikan Devlet Sekreteri Kardinal Pietro Parolin’in bu nedenle “güvenilir bir liman” gibi görülerek favori gösterildiğini söyleyen Vreede, “Ancak onun pek bir papazlık deneyimi yok. Daha çok bir bürokrat ve Vatikan’da işleyişi çok iyi biliyor, ama çağımız için biraz sıkıcı bir kişilik” diye konuştu.

“Jeopolitik daha ağır basacak”

Bazı favori isimler telaffuz edilse de Konklavlar genellikle belirsiz ve öngörülemez olarak biliniyor. Örneğin; 2013’teki seçimlerde neredeyse hiçbir Vatikan uzmanının tahmin etmediği Arjantinli Kardinal Jose Maria Bergoglio beklenmedik şekilde seçilmişti. Yeni papanın, son 12 yılda aşırı çalkalanan Kilise’de frene mi basacağı yoksa selefi Francesco’nun çizgisinde mi devam edeceği merak konusu.

Yeni papa, Katolik Kilisesi’nde çığ gibi ortaya dökülen cinsel istismar vakaları ve mali yolsuzluklar ile bunların ardından yardımların azalmasıyla Vatikan’ın kötüye giden mali durumu gibi meselelerle ilgilenecek. Dünya genelinde dine olan ilginin giderek düşüş göstermesi de cabası. 5’inci kez Konklav gören Dinler ve Hristiyanlık Tarihçisi Alberto Melloni, dünyada yaşanan çatışmaların artmasına atıfla “Yeni papa, alevler içindeki bir dünyada Kilise’yi yeniden tasarlamak zorunda kalacak" dedi.

Vatikan’da gazetecilere açıklamalar yapan kardinaller, düşünüldüğünün aksine papayı jeopolitik çıkarlara bakmadan tamamen öğretici, sürüsüne gerçek bir çoban olabilecek, kiliseyi birleştirerek dünyaya barış mesajı verebilecek bir lider özelliğinden dolayı seçeceklerini ifade etti. Ancak gazeteci Marco Politi, jeopolitiğin bu seçimlerde, geçmiştekilerden daha ağır basacak gibi göründüğünü söylüyor. Vatikan uzmanı, Ukrayna ve Gazze'de devam eden savaşlar, Papa Francesco'nun İslam dünyasına yönelik olumlu faaliyetlerinin sürdürülmesi ve Amerika Birleşik Devletleri'nde artan otokrasiye ilişkin endişelerin büyümesi gibi noktaların, kardinallerin müzakerelerinde yer alacağını öne sürüyor.

Asya’da Katolikliğin artmakta olduğuna dikkat çeken uzmanlar, dedesi Çinli olan 68 yaşındaki Filipinli Kardinal Luis Antonio Tagle’nin adını da favoriler arasına alıyor. Kardinal Parolin'inden sonra ikinci en olası isim olarak anılan Tagle, teolojik açıklığı, gençlere yakınlığı ve bir papaz olarak sıcaklığıyla ön plana çıkıyor ve “Asyalı Francesco” diye anılıyor.